کد مطلب:38102 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:30

گنجینه پرسمان » اهل بيت

تاريخچه تشيع و اصول و عقايد آن را بيان كنيد.

شيعه در لغت به معناي پيرو و ياري دهنده است، اما در اصطلاح بدين معنا است كه كسي به امامت و خلافت بلافصل علي(ع) معتقد باشد. شيعيان بر اين عقيدهاند كه مرجعيت سياسي و ديني و علمي بعد از پيامبر(ص) بر دوش امام علي (ع) و سپس بر عهده فرزندان معصومش است و بر اين عقيدهاند كه امامت او از طريق نص جلي يا خفي ثابت شده است و امامت حق او و فرزندان او است. (1)

پيامبر(ص) در تفسير آيه اولئك هم خير البريه(2) خطاب به علي(ع) فرمود: انت و شيعتكم يوم القيامه راضين مرضيين؛(3) تو و شيعيان تو در روز قيامت از خدا خشنودند و خدا از آنان خشنود است.

نيز فرمود: ان هذا و شيعته لهم الفائزون يوم القيامه؛(4) علي و شيعيانش در روز قيامت پيروز و سعادتمندند.

در زمان پيامبر چهار نفر از صحابه، سلمان، ابوذر، مقداد و عمار ياسر به عنوان شيعه علي شناخته ميشدند.(5) برخي از علما همانند سيد علي خان شيرازي و سيد محسن امين جبل عاملي بسياري از صحابه را نام بردهاند كه اينها شيعه علي بودند. (6) و بعد از صحابه در ميان تابعين (نسل بعد از صحابه) شيعيان به قدري زياد شدند كه به قول ذهني در ميزان الاعتدال در ميان تابعين تشيع به حدي افزون شده بود كه اگر اينها نبودند، آثار پيامبر (ص) نابودن شده بود.(7)

بعد از رحلت پيامبر(ص) دو تفكر در حوزه سياست اسلامي در برابر يكديگي قرار گرفت. يكي تفكر خلافت است كه در سقيقه بني ساعده و با در دست گرفتن قدرت سياسي توسط ابي بكر سر درآورد، و ديگري تفكر شيعي يا تفكر امامت است كه با تمسك به حديث ثقلين و غدير به امامت امام علي(ع) باور داشتند. اين دو تفكر با فراز و نشيبهاي

گوناگون تا به امروز به حيات خويش ادامه داده است. تفكر نخست از اين كه قرنهاي متمادي قدرت سياسي را در اختيار خويش داشت از جهت پيروان و كميت مقام اول را دارد.

در زمان خلفاي ثلاث، ابوبكر، عمر و عثمان، شيعيان تعدادشان اندك بود و بعد كه امام علي(ع) حكومت را در دست گرفت شيعه قدري رشد كمي يافت و در خلال سالهاي 35 به مردم عراق به تشيع رو آوردند. بعد از معاهده صلحنامد بين امام حسن(ع) و معاويه، معاويه سياست ضد شيعي را در دستور كار خويش قرار داد و با شدت تمام شيعيان را از حقوق اجتماعي خويش محروم ساخت.

بعد از شهادت امام حسين(ع) و يارانش، در حركت شيعي گر چه از جهتي و فقه حاصل شد، ولي شيعيان كوفه و بصره با قيامشان تا حدودي حركت سياسي تشيع را زنده نگه داشتند. ظلم بيش از حد حكومت بني اميه زندگي را بر شيعيان بسي مشكل نمود كه بر اثر آن در دوره بنيمروان شيعيان از رشد منفي برخوردار بودند، اما تأثيرات گوناگون نهضت عاشورا به ويژه تأثير عاطفي آن، اين رشد منفي را مهار كرد و در فرصت مناسب سبب بالندگي آن شد.

درگيري بين عباسيان و امويان فرصت خوبي بود كه دو امام پنجم و ششم(ع) به كوشش آن دو مكتب و مذهب تشيع غني و بالندهتر گردد و رشد كند و گسترش يابد. سدير صيرفي يكي از ياران امام صادق(ع) از اين رشد چشمگير شيعيان به وجد آمد و با تعجب و خوشحالي به امام صادق(ع) عرض كرد كه اينگار نصف جهان به تشيع رو آوردند.(8)

اين تحول خود يكي از عوامل و زمينههاي شكست بني مروان در نبرد با بني عباس به شمار ميآيد. آن گاه كه مأمون عباسي حكومت را در دست گرفت و با نيرنگ امام هشتم(ع)را به مرو فرا خواند و در پي واگذاري خلافت و سپس ولايت عهدي برآمد و به دنبال آن امام رضا(ع) حركتهاي روشنگرانه فراواني از خود بروز داد، شيعه بيش از پيش گسترش يافت. اين گسترش تا زمان متوكل ادامه داشت، اما متوكل سياست سركوبي شيعيان را دنبال كرد و تا روي كارآمدن آل بويه اين سياست و ممانعت از رشد تشيع كما بيش ادامه داشت.

آن گاه ه آل بويه زمام امور را در دست گرفت، شيعه رشد كرد، بعد كه سلجوقيان روي كار آمدند سياست ضد شيعي دنبال شد. اين سياستها واكنشهاي بسياري را در پي داشت كه برخي به پيروزي سياسي شيعيان منجر شد، مانند حكومت فاطميان در شمال آفريقا و مصر، علويان در طبرستان و قيام سربداران در خراسان، و سرانجام با تلاش عالمان شيعه.

به ويژه علامد حلي در سال 709 هجري يازدهمين پاشاه ايلخانيان مذهب شيعه را اختيار نمود و براي اولين بار در ايران مذهب شيعه، مذهب رسمي معرفي شد. بعد از اين بار روي كار آمدن حكومت صفويه در سال 907 شيعه در ايران از رشد فراواني بهرهمند شد.

از آن تاريخ تاكنون همچنان شيعه مذهب رسمي اين كشور است.(9)

اصول عقايد شيعه:

شيعه همانند ديگر مسلمانان به سه اصل مهم و اساسي توحيد، نبوت و معاد اعتقاد دارند، نيز به امامت و ولايت امام علي(ع)، امام حسن وامام حسين و... ايمان دارند، مسئله عدل و عصمت امام، تقيه، بداء و رجعت از ديگر اعتقادات شيعه است.(10)



پي نوشتها:

1 - توضيح الملل، ج 1، ص 191.

2 - بينه (98) آيه 7.

3 - سيوطي، تفسير در المنثور، ج 8، ص 538.

4 - همان.

5 - اعيان الشيعه، سيد محسن اميني، ج 1، ص 20.

6 - همان، ص 29.

7 - همان، ص 30.

8 - كليني، اصول كافي، ج 2، س 242 و 243.

9 - براي اطلاع بيشتر ر. ك: علامه طباطبايي، شيعه در اسلام، ص 27 - 75.

10 - براي اطلاع بيشتر ر. ك: همان، ص 117 - 239؛ علي رباني گلپايگاني، فرق و مذاهب كلامي، ص 137 - 162 و محمد جواد مشكور، مقدمه ترجمه فرق الشيعه نوبختي، ص 137 - 154.